Konferencja podsumowująca trzyletnie badania nad uprawą miskanta

Międzynarodowa Konferencja Naukowa Multiple benefits of biomass crops on marginal land, która odbyła się 20-21 marca 2019 w Instytucie Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach, zgromadziła grono wybitnych naukowców i specjalistów praktyków zajmujących się badaniami roślin energetycznych w Europie i w Polsce.

Wśród uczestników konferencji znaleźli się przedstawiciele Uniwersytetów Aberystwyth i Aberdeen oraz firmy Terravesta z Wielkiej Brytanii, Uniwersytetu Hohenheim z Niemiec, Uniwersytetu Groningen z Holandii, Uniwersytetu Jana Evangelista Purkyne z Czech oraz Narodowego Uniwersytetu Rolniczego z Kijowa, Ukraina, a także Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie czy Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Centrum Badań i Innowacji Pro-Akademia.

Komisję Europejską reprezentował Nicolas Tinois, koordynator programu FACCE SURPLUS,“Sustainable and Resilient agriculture for food and non-food systems” który jest elementem Inicjatywy Wspólnego Planowania „Rolnictwo, bezpieczeństwo żywnościowe i zmiany klimatyczne” (Joint Programming Initiative Agriculure, Food Security and Climate Change – JPI FACCE).

Na program konferencji składały się cztery sesje referatowe – 1. Możliwości uprawy wieloletnich roślin energetycznych na glebach marginalnych; 2. Doświadczenia z uprawy miskanta na glebach marginalnych; 3. Uprawa innych gatunków roślin energetycznych na glebach marginalnych; 4. Biomasa jako surowiec o wielu zastosowaniach – dyskusja panelowa oraz sesja posterowa.

W trakcie konferencji naukowcy dokonali podsumowania badań nad uprawą nowych nasiennych genotypów miskanta na glebach słabej jakości i zanieczyszczonych metalami ciężkimi, prowadzonych w Niemczech, Polsce i Wielkiej Brytanii, w ramach międzynarodowego projektu Produkcja biomasy miskanta jako alternatywa dla obszarów zanieczyszczonych i odłogowanych: jakość, ilość oraz wpływ na glebę – MISCOMAR.

To spotkanie naukowców ma nie tylko podsumować trzy lata badań prowadzonych wspólnie w projekcie MISCOMAR, ale również pokazać znaczenie uprawy roślin energetycznych dla poprawy jakości słabych gleb oraz produkcji energii – podkreśliła otwierając konferencyjną debatę dr hab. Marta Pogrzeba, Prof IETU, koordynatorka projektu MISCOMAR w ramach którego zorganizowano to wydarzenie.

Możliwości uprawy miskanta analizowane były również w kontekście już obecnych oraz prognozowanych zmian klimatu oraz uprawy na glebach zanieczyszczonych metalami ciężkimi.

Naukowcy z Uniwersytetu Aberystwyth w Wielkiej Brytanii, który ma ponad stuletnie doświadczenia w hodowli i uprawie traw, a kolekcja traw z całego świata, którą zgromadzili liczy ponad 100 gatunków, zaprezentowali wyniki badań dotyczących różnych aspektów uprawy miskanta.

Prof. John Clifton-Brown, wybitny ekspert w zakresie hodowli i uprawy miskanta oraz badania wpływu prowadzonych upraw na jakość gleby oraz dr. Elaine Jensen przedstawili aspekty hodowli nowych genotypów miskanta, uprawy na glebach marginalnych pod kątem wielkości plonu, a także utrzymania lub poprawy wartości usług ekosystemowych. Kierunki badań nad wykorzystaniem różnych gatunków traw do fitoremediacji omówiła również Elaine Jensen.

Dr Astley Hastings z Uniwersytetu Aberdeen przedstawił wyniki badań dotyczących uprawy miskanta w aspekcie ocieplenia klimatu, a szczególnie wzrostu temperatury i ograniczonej wilgotności.

Dr Jacek Krzyżak z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych przedstawił problem zanieczyszczenia gleb w województwie śląskim metalami ciężkimi na podstawie badań prowadzonych przez Instytut od lat 80. ubiegłego wieku. Dr hab. Marta Pogrzeba omówiła wyniki trzyletnich badań nad uprawą miskanta w na glebach zanieczyszczonych ołowiem, kadmem i cynkiem poligonu doświadczalnego IETU w Bytomiu. Badania potwierdziły, że uprawa miskanta jest możliwa na glebach zanieczyszczonych metalami ciężkimi, bez negatywnego wpływu zanieczyszczeń na ilość i jakość wytworzonej biomasy, a także pozytywnie wpłynie na jakość gleb słabych.

Część wystąpień dotyczyła biogospodarki i koncentrowała się na wykazaniu korzyści jakie daje uprawa roślin energetycznych nie tylko ze względu na produkcję energii, ale także poprawę jakości gleb oraz dostarczanie surowca do produkcji materiałów budowlanych, opakowań itp. Goście konferencji mogli zobaczyć przykłady materiałów budowlanych i opakowaniowych wytworzonych m.in. z miskanta. Wystawa została zorganizowana przez Uwe Kühna z Technical Service Kuehn GmbHz z Niemiec.

Szczególne zainteresowanie wzbudziła prezentacja systemu uprawy miskanta w Wielkiej Brytanii, który wypracowała Firma Terravesta Ltd. współpracująca z Uniwersytetem w Aberystwyth. Specjaliści z Terravesty ściśle współpracują z rolnikami zapewniając nowe odmiany miskanta, specjalistyczny sprzęt do sadzenia oraz doradztwo agrotechniczne. Bardzo mocno podkreślono wpływ współpracy z rolnikami na jakość plonu, co jest ważne dla jego odbiorców, gdyż umożliwia jego przygotowanie zgodnie z ich wymaganiami. Prezentujący osiągnięcia Terravesty Sam Buckby zaznaczył, że przyszłość stanowi poszerzenie uprawy miskanta nie tylko na cele energetyczne, ale także jako surowca na materiały konstrukcyjne. Terravesta testuje również wykorzystanie dronów do kontroli rozwoju nowych plantacji oraz stanu zdrowotnego upraw. Uczestnicy konferencji byli zainteresowani możliwością wdrożenia takiego systemu w innych krajach. Sam Buckby wyjaśnił, że firma zamierza przygotować licencję, która umożliwi wprowadzanie rozwiązań Terravesty w innych krajach.

Wyniki badania nad możliwościami uprawy miskanta w Chinach przedstawił Bingquan Zhang z Uniwersytetu w Groningen (Holandia). Natomiast polskie badania nad uprawą roślin energetycznych przedstawili dr hab. Marek Bury z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie oraz prof. Mariusz Stolarki z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Panel dyskusyjny prowadzony przez dr hab. Martę Pogrzebę z IETU dotyczył wykorzystania gleb słabej jakości oraz zanieczyszczonych do produkcji biomasy na cele energetyczne oraz dla biogospodarki. W panelu udział wzięli prof. John Clifton-Brown z Uniwersytetu w Aberystwyth, dr Astley Hastings z Uniwersytetu Aberdeen Sam Buckby z firmy Terravesta (Wielka Brytania), Andreas Kiesel z Uniwersytetu Hohenheim (Niemcy), prof. Valentina Pidlisnyuk z Uniwerystetu Jan Evangelista Purkyne (Czechy) oraz prof. Mariusz Stolarski z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego i Michał Moś z firmy Energene.

Dyskusja dotyczyła różnych aspektów uprawy miskanta w Europie w tym w Polsce. Paneliści przedstawili przykłady dobrych praktyk w zakresie uprawy roślin energetycznych w Niemczech i Wielkiej Brytanii, gdzie ich areał stopniowo wzrasta. Również na Ukrainie powiększa się powierzchnia upraw roślin energetycznych, a szczególnie brane są pod uwagę tereny powojskowe. W Polsce zainteresowanie uprawą miskanta jest niewielkie, ponieważ brakuje dotacji, a cena biomasy rolniczej jest niska. Konieczne jest zbudowanie rynku biomasy przeznaczonej na cele technologiczne, głównie do produkcji bioproduktów, które zastąpią wyroby plastikowe. Podkreślono konieczność szerszego i powszechniejszego wykorzystania w krajach Unii Europejskiej wyników badań naukowych oraz dobrych praktyk. Jeśli będzie zapotrzebowanie na surowiec ze strony innowacyjnych firm technologicznych, to powstanie rynek, wzrośnie zaufanie rolników do nowych firm wykorzystujących biomasę do produkcji biodegradowalnych materiałów budowlanych oraz opakowaniowych. Dyskutanci zgodzili się, że wzorem Wielkiej Brytanii niezbędna jest współpraca z rolnikami, stworzenie systemu wsparcia oraz popularyzacja dobrych praktyk. Wykorzystanie gleb marginalnych (słabych i zanieczyszczonych) do produkcji biomasy wymaga subsydiów dla rolników, zapewnienia producentom energii cen gwarantowanych, wsparcia dla małych firm, które będą chciały uprawiać np. miskanta na niewielkim areale, z przeznaczeniem na materiały biodegradowalne. Prof. John Clifton-Brown podkreślił ogromną rolę jaką mają do spełnienia naukowcy, którzy powinni, na podstawie prowadzonych badań, pokazać i uzasadnić korzyści z uprawy miskanta. Jego zdaniem to przede wszystkim naukowcy mają argumenty, które powinny przekonać rolników, że rynek biomasy będzie w przyszłości działał.

W drugim dniu konferencji odbyła się sesja posterowa, w trakcie, której przedstawiono osiemnaście posterów prezentujących wyniki badań prowadzonych przez młodych naukowców z Czech, Wielkiej Brytanii, Ukrainy i Polski.

Na zakończeniu konferencji uczestnicy pojechali do Rudy Śląskiej, gdzie zapoznali się z efektami międzynarodowego projektu „Wdrażanie zintegrowanego zarządzania środowiskiem w funkcjonalnych obszarach miejskich – LUMAT”, którego koordynatorem jest IETU. Uczestnicy zwiedzili hałdę pocynkową, która została zabezpieczona i zagospodarowana na cele rekreacyjne.

Strona internetowa projektu: www.miscomar.eu