Plany adaptacji do zmian klimatu przygotowane dla 44 polskich miast definiują najbardziej efektywne działania przystosowawcze i chroniące przed skutkami występujących już i prognozowanych zagrożeń – ekstremalnych temperatur, fal upałów, intensywnych opadów deszczu, burz i wichur, powodzi miejskich, od strony rzek i morza.
9 stycznia 2019 r., z udziałem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy, odbyła się w Warszawie konferencja podsumowująca realizację projektu Ministerstwa Środowiska ,,Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców”. Konferencja zakończyła dwuletnią pracę nad przygotowaniem planów adaptacji do zmian klimatu dla 44 polskich miast – Białegostoku, Bielska Białej, Bydgoszczy, Bytomia, Chorzowa, Czeladzi, Częstochowy, Dąbrowy Górniczej, Elbląga, Gdańska, Gdyni, Gliwic, Gorzowa Wielkopolskiego, Grudziądza, Jaworzna, Kalisza, Katowic, Kielc, Krakowa, Legnicy, Lublina, Łodzi, Mysłowic, Olsztyna, Opola, Płocka, Poznania, Radomia, Rudy Śląskiej, Rybnika, Rzeszowa, Siemianowic Śląskich, Słupska, Sopotu, Sosnowca, Szczecina, Tarnowa, Torunia, Tych, Wałbrzycha, Włocławka, Wrocławia, Zabrza oraz Zielonej Góry.
Dziękuję przede wszystkim za to, że od dwóch lat w naszym kraju jest realizowany i właśnie dzisiaj podsumowywany program, który stanowi – śmiało dziś można powiedzieć – jeszcze cały czas ewenement na skalę europejską – powiedział Prezydent RP Andrzej Duda. – Bo nikt do tej pory takiego projektu nie przeprowadził, by rozmawiać o adaptacji do zmian klimatycznych w największych miejskich ośrodkach w kraju, i to rzeczywiście patrząc na kraj całościowo, globalnie.
W konferencji udział wzieli: Andrzej Dera, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP, Paweł Sałek, doradca Prezydenta RP ds. ochrony środowiska, Henryk Kowalczyk, minister środowiska, Sławomir Mazurek, podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska, a także przedstawiciele samorządów, partnerów projektu, i eksperci zaangażowani w przygotowanie planów adaptacji do zmian klimatu dla 44 polskich.
Wspólnie z samorządami miast, których mieszkańcy stanowią ponad 30% ludności kraju, wypracowane zostały strategiczne rozwiązania pozwalające na zwiększenie potencjału adaptacyjnego miast do skutków zmian klimatu oraz zwiększające poziom świadomości mieszkańców w tym zakresie. Korzyści społeczne i gospodarcze, wzrost poziomu bezpieczeństwa oraz poprawa jakości życia w mieście to cele, które dzięki wdrożeniu opracowanych planów adaptacji zostaną zrealizowane do roku 2030.
Jest to niewątpliwie nasz wielki sukces, który pokazuje, że myślimy, że jesteśmy krok do przodu, że mamy świadomość, iż narastają zagrożenia – zaznaczył Prezydent RP Andrzej Duda.– I nie tylko patrzymy na to, nie tylko obserwujemy czy też nie udajemy, że nic się nie dzieje, ale wychodzimy do przodu i chcemy szukać możliwości rozwiązania ewentualnych przyszłych problemów, które mogą wystąpić, diagnozując dzisiaj już istniejące niebezpieczeństwa – te wszystkie, z którymi do tej pory się zetknęliśmy, czy które nas dotknęły – i patrząc na to, co może nastąpić w przyszłości.
Po raz pierwszy jednocześnie opracowywano 44 „mapy drogowe” działań technicznych, organizacyjnych i informacyjno-edukacyjnych, których wdrożenie pozwoli ograniczyć wpływ na miasta takich zjawisk ekstremalnych jak: deszcze nawalne, powodzie, podtopienia, fale upałów lub mrozów czy susze. Projekt finansowany jest przez Unię Europejską z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz z budżetu państwa.
Wysoki poziom urbanizacji oznacza, że zmiany klimatu będą miały wpływ na dynamikę rozwoju miast, a tym samym na jakość życia ich mieszkańców. Dlatego zwiększenie zdolności adaptacyjnych do negatywnych skutków zmian klimatu oraz wspieranie odporności na zmiany klimatu są jednym z najważniejszych elementów światowej i polskiej polityki klimatycznej – podkreślił Henryk Kowalczyk, Minister Środowiska.
Ze względu na swoją skalę jest to jedyna inicjatywa w Europie, w której ministerstwo wsparło lokalne władze i administrację, koordynując i wspólnie wypracowując rozwiązania przystosowawcze do skutków zmian klimatu dla tak dużej liczby jednostek lokalnych.
44 MPA to flagowy projekt Ministerstwa Środowiska w obszarze adaptacji do zmian klimatu i przykład praktycznej i owocnej współpracy pomiędzy rządem, a samorządami największych polskich miast. Jego efektem są wypracowane strategiczne rozwiązania, które pozwalają na zwiększenie potencjału adaptacyjnego miast do skutków zmian klimatu – powiedział Sławomir Mazurek podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska.
IETU na konferencji reprezentowali dyrektor Jan Skowronek, Piotr Cofałka, dyrektor ds. badań i rozwoju, dr inż. arch. Justyna Gorgoń oraz Wanda Jarosz. IETU współpracował przy opracowaniu planów adaptacji do zmian klimatu dla 8 miast województwa śląskiego: Bytomia, Chorzowa, Dąbrowy Górniczej, Katowic, Mysłowic, Rudy Śląskiej, Siemianowic Śląskich oraz Sosnowca.
Zmiany klimatu są nie tylko problemem globalnym, ale coraz bardziej stają się także istotnym problemem lokalnym. Adaptacja do zmian klimatu w miastach wymaga nie tylko działań realizowanych przez samorządy, ale także zaangażowania mieszkańców. Świadomość występowania zmian klimatu, zagrożeń i ich skutków (społecznych, środowiskowych, gospodarczych, zdrowotnych) oraz wiedza o możliwościach i skuteczności działań ograniczających zmiany klimatu i działań adaptacyjnych to podstawa do włączenia społeczności lokalnych w działania adaptacyjne, podkreśliła Wanda Jarosz z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, w trakcie prezentacji wyników badań świadomości.
Dr inż. Krystian Szczepański, dyrektor Instytutu Ochrony Środowiska (lider projektu 44 MPA) oraz Barbara Rajkowska, kierownik projektu przedstawili zbiorcze wyniki analiz przeprowadzonych w 44 miastach biorących udział w projekcie.
Trzeba poszukiwać działań, które rozwiązują wiele problemów i przynoszą efekty w wielu obszarach – podkreśliła Barbara Rajkowska, IOŚ-PIB. – Potrzebne są inwestycje, które służą minimalizowaniu ryzyka i ochronie klimatu, a jednocześnie zapewniają mieszkańcom warunki sprzyjające zdrowiu oraz wzmacniają więzi społeczne.
W trakcie dyskusji poruszono aspekty dotyczące przede wszystkim budowania partnerstwa, generowania synergii, wykorzystania dobrych praktyk, a także korzyści ze stosowania innowacyjnych technologii i rozwiązań z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury.
Tematyka panelu „Miejskie Plany Adaptacji – Co udało się wypracować? Jak wdrażać MPA?” dotyczyła zarówno kwestii finasowania działań adaptacyjnych (środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Komisji Europejskiej, Fundusze Norweskie), jak i konieczności wprowadzania lokalnych rozwiązań organizacyjnych.
Anna Czyżewska, Dyrektor Departamentu Adaptacji do Zmian Klimatu i Zagrożeń Środowiska w NFOŚiGW przedstawiła możliwości uzyskania współfinansowania z „Programu adaptacji do zmian klimatu i ograniczania skutków zagrożeń środowiska” oraz Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Szymon Tumielewicz, Zastępca Dyrektora Departamentu Zrównoważonego Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej w Ministerstwie Środowiska zaznaczył, że projekt 44MPA nie kończy się przyjęciem miejskich planów adaptacji, ale kluczem do sukcesu tego projektu i jego faktycznym rezultatem będą efekty konkretnych przedsięwzięć, które zwiększą odporność miast i bezpieczeństwo jego mieszkańców. Podkreślił, że wsparcie dla samorządów ma stanowić również „Baza wiedzy o zmianach klimatu i adaptacji do ich skutków”, która powstaje w ramach projektu realizowanego przez IOŚ-PIB współfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Dołączamy do światowej czołówki państw, które odpowiedzialnie i kompleksowo zajmują się działaniami adaptacyjnymi do zmian klimatu.
Obecnie miasta znalazły się przed nowymi wyzwaniami wynikającymi z obserwowanych zmian klimatu – mówiła w trakcie panelu „Przyszłość działań adaptacyjnych w miastach w Polsce” dr arch. Justyna Gorgoń z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych. – Co więcej, specyfika współczesnych ośrodków miejskich, ich wielkość i zagęszczenie struktury przestrzennej oraz towarzyszącej infrastruktury technicznej, a także dynamicznie wzrastająca populacja miejska stwarzają nowe zagrożenia, które są pochodnymi zjawisk pogodowych oraz czynników wynikających ze specyfiki obszarów zurbanizowanych.
W trakcie panelu eksperci koncentrowali się na następujących zagadnieniach: Jak wyzwania wynikające ze zmian klimatu, wpisują się w szerszy kontekst polityki miejskiej? Jakiego wsparcia mogą oczekiwać samorządy w realizacji działań adaptacyjnych? Jaki wkład i znaczenie powinny mieć MPA w realizacji nowoczesnej polityki miejskiej? Jakie czynniki będą kluczowe we wzmacnianiu odporności miast na zmiany klimatu?
Simon Bedford, partner w firmie konsultingowej Deloitte UK (oddział w Wielkiej Brytanii) scharakteryzował działania na rzecz adaptacji do zmian klimatu w trzech aspektach. Jeśli chodzi o finansowanie tych działań, to funduszy należy poszukiwać na wszystkich trzech poziomach – od administracji, przez samych obywateli po sektor prywatny, który jest coraz bardziej otwarty na przeciwdziałanie i adaptację do zmian klimatu.
Eksperci podkreślali, że adaptacja służy poprawie jakości życia w mieście, której coraz ważniejszym elementem jest stan środowiska. Działania adaptacyjne podejmowane w miastach wymagają z jednej strony silnego wsparcia organizacyjnego i prawnego na poziomie krajowym, z drugiej zaś świadomego społeczeństwa i jednostek odpowiedzialnych za ich wdrażanie na poziomie lokalnym.
Podczas konferencji zostali ogłoszeni laureaci konkursu dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych Wczujmy się w klimat – adaptacja do zmian klimatu wokół nas. Nagrody GRAND PRIX wręczył Prezydent Andrzej Duda.
W kategorii Plakat laureatką została Zuzanna Łukaszewska ze Szkoły Podstawowej nr 16 w Gdyni, autorka pracy pt. „Zobacz potrzebę adaptacji do zmieniającego się klimatu wokół nas”; w kategorii Fotografia – Krystyna Szuszkiewicz z Publicznej Szkoły Podstawowej nr 1 w Chorzelach, autorka pracy pt. „Nadzieja”.
Zobacz listę laureatów konkursu
Broszura podsumowująca projekt
Strona internetowa projektu 44MPA
